Βυζαντινή μουσική
Τάξη Α’
- Περί φθόγγων και χαρακτήρων αυτών. Συνεχής και υπερβατή ανάβαση και κατάβαση – Σύνθεση χαρακτήρων – Μαρτυρίες των φθόγγων – Τόνος μείζων, ελάσσον και ελάχιστος. Φυσική διατονική κλίμακα εκ του Νη – Παραλλαγή και τετράσημος – Διαίρεση του χρόνου σε δύο, τρία και τέσσερα στάδια δια του γοργού, διγόργου και τριγόργου – Αργό, ημιόλιο αργό και δίαργο. Συνεχή ανάβαση και κατάβαση συμφώνως προς τους κανόνες της ορθογραφίας – Περί χαρακτήρων εκφράσεως και ενεργείας αυτών. Το ολίγον και η πεταστή ως χαρακτήρες εκφράσεως. Η απόστροφος ως χρονικός χαρακτήρας (συνεχές ελαφρό). Κενοί χρόνοι – Σιωπή ενός, δύο, τριών και τεσσάρων χρόνων. Περί φθορών των διατονικών φθόγγων. Χρονική αγωγή βραδεία και ταχεία. Περί συγκοπής και αναπνοής. Ρυθμική ανάγνωση. Διαίρεση της κλίμακας σε δύο τετράχορδα. Περί ημιτονίων. Περί σημείων αλλοιώσεως των τόνων (ύφεση, δίεση) – Υφέσεις του Ζω – Διέσεις του Γα. Η απόστροφος ως χρονικός χαρακτήρας (συνεχές ελαφρόν) – Περί κενών χρόνων – Σιωπή ενός, δύο, τριών και τεσσάρων χρόνων. Περί φθορών των διατονικών φθόγγων – Χρονική αγωγή βραδεία και ταχεία. Περί συγκοπής και αναπνοής – Ρυθμική ανάγνωση – Διαίρεση της κλίμακας σε δύο τετράχορδα – Περί ημιτονίων – Περί σημείων αλλοιώσεως των τόνων (ύφεση, δίεση). Υφέσεις του Ζω – Διέσεις του Γα.
- Πρακτικό μέρος: Διάφορα γυμνάσματα για την εφαρμογή όλων των ανωτέρω θεωρητικών μαθημάτων, εκτελούμενα δι’ απλής καταμετρήσεως των χαρακτήρων, δι’ αναγνώσεων ρυθμικής και τελευταίον δια παραλλαγής – Γυμνάσματα εκ του σύντομου ειρμολογικού μέλους του Πλ. Δ’ ήχου επί βάσεως Κε. Γυμνάσματα επί του αργού ειρμολογικού μέλους του τετάρτου ήχου επί βάσεως Βου. Γυμνάσματα εκ του σύντομου στιχηραρικού μέλους του Α’ ήχου, του Δ’, επί βάσεως Βου και Πα, του Πλ. Α’ επί βάσεως Δι, καταλήγοντα εις τον φθόγγο Δι της μέσης, επί βάσεως του Ζω της μέσης εκ καταλήξεων του διατονικού βαρέως ήχου.
- Εκτός αυτών ασκήσεις επί του πίνακος επί όλων των διδασκομένων θεωρητικών μαθημάτων και παραβολή όλων των σχημάτων της Βυζαντινής μουσικής προς τα αντίστοιχα της Ευρωπαϊκής.
Τάξη Β’
- Διαίρεση της διατονικής κλίμακας σε τμήματα ακουστικά – Οι τρεις φυσικοί τόνοι και το ύψος αυτών – Περί ρυθμού σε έκταση – Τα τρία γένη, μαρτυρίες των φθόγγων των γενών αυτών – Περί όλων των ήχων σε έκταση – Μαρτυρίες και χαρακτηριστικά όλων των ήχων – ΔΙαίρεση των τετραχόρδων των τριών γενών – Φθορές των γενών αυτών – Είδη μελών, συστήματα και διαφορές αυτών – Συμφωνίες – Έλξεις και σημεία αυτών – Ειρμολογικό μέλος αργό και στιχηραρικού – Ιδιώματα των ήχων τρίτου και βαρέως – Χρονικές αγωγές – Διάκριση των δια της φθοράς του Δευτέρου ήχου ψαλλόμενο Απολυτικίων και Καθισμάτων του Δευτέρου, Τετάρτου και Πλαγίου Δευτέρου ήχου.
- Πρακτικό μέρος: Γυμνάσματα επί όλων των ανωτέρω θεωρητικών μαθημάτων. Σε όλους τους ήχους και με την εξής σειρά ήχων: Πλάγιος Δ’, Α’ Πλάγιος Α’, Τέταρτος, Τρίτος, Βαρύς, Δεύτερος και Πλάγιος του Β’, τα εξής μαθήματα: Οι αναβαθμοί – Οι κυριότεροι ειρμοί των κανόνων – Τα αναστάσιμα Απολυτίκια – Η Τιμιωτέρα – Τα οκτώ αναστάσιμα στιχηρά, τα τέσσερα απόστιχα και τα οκτώ στιχηρά των αίνων – Τα κεκραγάρια και τα Πασαπνοάρια – Οι στίχοι “Θου Κύριε Φυλακήν” – Τα αναστάσιμα Καθίσματα – Τα σύντομα δογματικά δοξαστικά – Τα τέσσερα πρώτα αναστάσιμα εσπέρια συντόμου στιχηραρικού μέλους – Τα δογματικά δοξαστικά – τα ένδεκα εωθινά – Ανά δύο δοξαστικά εκ της Κυψέλης κατ’ εκλογή – Ωδές εκ των Καταβασίων του Δ’ ήχου – “Κατεπλάγη Ιωσήφ” και τα όμοια του Δ’ ήχου – Οι σύντομες δοξολογίες Μανουήλ του Πρωτοψάλτου.
- Διδακτικά βιβλία: α) Αναστασιματάριο και Ειρμολόγιο Πέτρου Λαμπαδαρίου του Πελοποννήσιου, έκδοση Ιωάν. Λαμπαδαρίου. β) Μουσική Κυψέλη Στεφάνου Λαμπαδαρίου.
- Ασκήσεις εκ πρώτης όψεως αναγνώσεως μελών και των οκτώ ήχων, αποστήθιση Απολυτικίων, Καθισμάτων και Ειρμών των Κανόνων.
Τάξη Γ’
- Περί των ήχων σε έκταση – Περί του διατονικού βαρέως ήχου – Περί επεισάκτων μελών – Διάκριση των δια της φθοράς του Δευτέρου ήχου ψαλλόμενων απολυτικίων και Καθισμάτων του Δευτέρου, του Τετάρτου και του Πλαγίου Δευτέρου ήχου – Περί διαφόρων ήχων σε κάθε ήχο – Περί συμφωνιών, συμφώνων και διαφώνων – Περί των τεσσάρων από του βαρέως προς το οξύ συμφώνων συμφωνιών, ήτοι της δια τριών μείζονος τελείας, της δια τεσσάρων τελείας, της δια πέντε τελείας και της δια μείζονος τελείας – Περί των δύο από του οξέος προς το βαρύ συμφώνων συμφωνών, ήτοι της δια τριών μικράς τελείας και της δια εξ μικράς τελείας – Περί των δύο, από του βαρέως προς το οξύ διαφώνων συμφωνιών, ήτοι της δια δύο μείζονος διαφώνου συμφωνίας και της δι’ επτά ελαχίστης διαφώνου – Περί των δύο από οξέως προς το βαρύ διαφώνων, συμφωνιών, ήτοι της δια δύο μείζονος διαφώνου και της δι’ επτά ελαχίστης διαφώνου – Περί του αριθμητικού και αρμονικού λόγους των πέντε συμφώνων συμφωνιών και των δύο διαφώνων, της πρώτης διαπασών από του βαρέος προς το οξύ, μετά της παραλλαγής αυτών. – Περί του αριθμητικού και αρμονικού λόγου των πέντε συμφώνων και των δύο διαφώνων συμφωνιών, της πρώτης διαπασών από του οξέος προς το βαρύ και αντιστρόφως. – Περί παραλλαγής αυτών – Περί παραλλαγής της πρώτης διαπασών από τους βαρέος προς το οξύ και αντιστρόφως – Περί παραλλαγής αυτών – Περί παραλλαγής της πρώτης διαπασών από του βαρέος προς το οξύ και αντιστρόφως – Περί διατονικής κλίμακος της πρώτης διαπασών μετά των αριθμητικών λόγων και τόνων αυτής από του βαρέως προς το οξύ και ανάποδα, διηρημένης εις δύο τετράχορδα όμοια πρώτου σχήματος, συνημμένα και εις ένα μείζονα τόνο. – Περί των τριών φυσικών τόνων, των παραγομένων εκ των διαφορών των συμφωνιών – επί των τετραχόρδων, χρωματικών και εναρμονίου – Περί χροών των δύο χρωματικών και της εναρμονίου – Διάκριση χροών και φθορών – Περί μεταβολών των τόνων.
- Πρακτικό μέρος: Τα αργά και σύντομα προσόμοια όλων των ήχων – Όλες οι καταβάσεις μετά των συντόμων ειρμών αυτών. Εκ του πρώτου ήχου: “Πεποικιλμένη τη θεία δόξη”, “Χριστός γεννάται, δοξάσατε”, “Έσωσε λαόν, θαυματουργών Δεσπότης”, “Αναστάσεως ημέρα, λαμπρυνθώμεν λαοί”. Εκ του δεύτερου ήχου: “Βυθού ανεκάλυψε πυθμένα”, “Στίβει θαλάσσης κυματούμενον σάλον”, “Την Μυσέως ωδήν”. Εκ του τρίτου ήχου: “Χέρσον αβυσσοτόκον”. Εκ του τέταρτου ήχου: “Ανοίξω το στόμα μου”, “Χοροί Ισραήλ, ανίκμοις ποσί”, “θαλάσσης το ερυθραίον πέλαγος”, “Ώφθησαν οι πηγές της αβύσσου”, “Θείω καλυφθείς” – Εκ του Πλαγίου Α’: “Τω Σωτήρι Θεώ”. Εκ του πλαγίου Β’.: “Ως εν Ηπείρω πεζεύσας”, “Βοηθός και Σκεπαστής”. Εκ του βαρέως ήχου: “Πόντω εκάλυψε Φαραώ”. Εκ του Πλ. Δ’ Ήχου: “Σταυρόν χαράξας Μωησής”, “Ύδραν διοδεύσας ωδεί ξηράς”, “Θάλασσαν έπηξας”. Η ένατη ωδή του Θωμά: “Σε την φαεινήν”. Η ένατη ωδή του Τυφλού: σε την υπέρ νουν και λόγον. Τα αργά καθίσματα της Μεγάλης Βδομάδας – Οι αργοί και σύντομοι ειρμοί της Μεγάλης Εβδομάδος. Οι εξής 12 αργές Δοξολογίες: Πρώτος και δεύτερος τετράφωνος, βαρύς τετράφωνος και πλάγιος τετάρτου Ιακώβου Πρωτοψάλτου, Τρίτος, Τέταρτος Λέγετος Τετράφωνος και πλάγιος του δευτέρου Πέτρου Λαμπαδάριου, Πλάγιος πρώτου Πέτρου του Βυζάντιου, βαρύς επτάφωνος Δανηίλ Πρωτοψάλτου, ο βαρύς εναρμόνιος Χουρμουζίου Χαρτοφύλακος, Πλάγιος τετάρτου χρωματικός Γρηγορίου Πρωτοψάλτου. Το “Μακάριος Ανήρ”, Μανούηλ Πρωτοψάλτου – Οι στίχοι του εις τον ήχο τρίτο Πολυελαίου “επί τον ποταμό Βαβυλώνος” Χουρμουζίου Χαρτοφύλακος – Τα δύο μεγάλα προκείμενα της Μεγάλης Τεσσαρακοστής: “Μη αποστρέψεις” και “Έδωκας κληρονομιά” – Αποστήθιση παρόμοιων σύντομων και κάποιων αργών, κατανυκτικών, εξαποστειλαρίων και ειρμών των κανόνων, μετ’ εφαρμογής επί αυτών άλλων ομοειδών μελών εκ των εκκλησιαστικών κειμένων.
- Βιβλία διδακτικά: 1. Ειρμολόγιο Πέτρου Λαμπαδαρίου, έκδοση Ιωάννου Πρωτοψάλτου. 2) Η τετράτομος Πανδέκτη, έκδοση Ιωάννου Λαμπαδαρίου και Στεφάνου Πρώτου Δομεστίκου.
Τάξη Δ’
- Διαίρεση του χρόνου εν εκτάσει. Ανάπτυξη ευρύτερα όλων των προδιδαχθέντων θεωρητικών Κεφαλαίων. Περί μουσικών διαστημάτων εν εκτάσει. Οι τέσσερις συμφωνίες και οι τρεις διάφωνες συμφωνίες της τετάρτης διαπασών μετά των αριθμητικών και αρμονικών αυτών λόγων. Ρυθμός και ορθογραφία. Παπαδικόν και αργόν στιχηραρικόν μέλος.
- Πρακτικό μέλος: Τα δύο μεγάλα προκείμενα της Μεγάλης Τεσσαρακοστής: “Μη αποστρέψης” και “Έδωκας Κληρονομιάν”. Τα χερουβικά της Εβδομάδας, ήτοι: ο Πρώτος, ο Τέταρτος, ο Πλάγιος του Πρώτου, ο βαρύς και ο Πλάγιος του Τετάρτου Πέτρου Λαμπαδαρίου και ο Δεύτερος, ο Τρίτος και ο Πλάγιος του Δευτέρου Γρηγορίου Πρωτοψάλτου. Τα εξ Κοινωνικά της εβδομάδος Πέτρου Λαμπαδαρίου. Τα επτά ιδιόμελα της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, Ιακώβου Πρωτοψάλτου. Τα αργά ένδεκα Εωθινά, Ιακώβου Πρωτοψάλτου. Ένα δοξαστικό εξ εκάστου των οκτών ήχων εκ του αργού Δοξασταρίου Ιακώβου Πρωτοψάλτου. Τα αργά “Τη Υπερμάχω”, “Το προσταχθέν”, “Ιδού ο Νυμφίος” και “Ότε οι ένδοξοι Μαθηταί”. Μία σειρά αργοσύντομων χερουβικών κατ’ εκλογήν, εκ των σειρών Πέτρου Λαμπαδαρίου, Πέτρου του Βυζαντίου, Γρηγορίου Πρωτοψάλτου και Κωνσταντίνου Πρωτοψάλτου. Μία σειρά κοινωνικών “Αινείτε” κατ’ εκλογήν εκ των σειρών Πέτρου Λαμπαδαρίου, Πέτρου του Βυζαντίου και Δανιήλ Πρωτοψάλτου. Κοινωνικά των Δεσποτικών, Θεομητορικών και των εορτών των Αγίων, κατ’ εκλογήν εκ των σειρών Πέτρου Λαμπαδαρίου, Δανιήλ Πρωτοψάλτου, Γρηγορίου Πρωτοψάλτου, Χουρμουζίου Χαρτοφύλακος και Κωνσταντίνου Πρωτοψάλτου. Το αργό και σύντομο “Κατευθυνθήτω” της λειτουργίας των Προηγιασμένων. Το χερουβικόν “Νυν αι δυνάμεις” των Προηγιασμένων εις ήχον. Πλ. Β’ Ιωάννου Πρωτοψάλτου. Το Κοινωνικός “Γεύσασθε” των Προηγιασμένων εις ήχον Πρώτον Τετράφωνον Ιωάννου του Κλαδά. Τα Χερουβικά της Μεγάλης Πέμπτης. “Του δείπνου σου” εις ήχον Πλάγιο Β’ και του Μεγ. Σαββάτου “Σιγησάτω πάσα σάρξ” σε ήχο Πλάγιο Α’ Ιακώβου Πρωτοψάλτου. Το κοινωνικόν του Μεγ. Σαββάτου “Εξηγέρθη ως υπνών” εις ήχον Πρώτον Πέτρου Λαμπαδαρίου. Έτι δε ασκήσεις διαφόρους εις ανάγνωση εκ πρώτης όψεως εκ του συντόμου και αργού Δοξασταρίου και της Πανδέκτης επί μελών μη διδαχθέντων.
- Βιβλία διδακτικά: 1) Η τετράτομος Ανθολογία “Πανδέκτη” 2) Το αργόν “Δοξαστάριον Ιακώβου Πρωτοψάλτου”
Τάξη Ε’
- Περί μουσικής ορθογραφίας εν εκτάσει. Θέματα μουσικά μετά τεχνολογίας επί παντός μέλους παντός ήχου. Περί βοηθητικών γραμμών, περί ίσου και ισοκρατών. Περί καταρτισμού εκκλησιαστικών μουσικών χορών.
- Πρακτικόν μέρος: Το “Ήδη βάπτεται κάλαμος” Ιακώβου Πρωτοψάλτου. Τα αργά “Κύριε η εν πολλαίς αμαρτίαις” Πέτρου Λαμπαδαρίου και “Αναστάσεως ημέρα” Ιακώβου Πρωτοψάλτου. Το αρχάιον μέλος “Τον Δεσπότην και Αρχιερέα ημών” εις ήχον βαρύν. Το “Άνωθεν ου Προφήται” Ιωάννου Κουκουζέλους εις ήχος βαρύν. Τα εν τη λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου ψαλλόμενα “Άγιος ο Θεός”, “Σε υμνούμεν” και “Την γαρ σήν μήτραν”. – Το αργόν Αλληλουάριον του Αποστόλου εις ήχον Πλ. Α’., Ιωάννου Πρωτοψάλτου. Το οκτάηχον το αργόν “Θεοτόκε Παρθένε”, Πέτρου Μπερεκέτου – Το Δοξαστικόν του Πολυελαίου σε ήχο Πλ. Λ’ “Δούλοι Κύριοι”, Πέτρου Λαμπαδαρίου. Το Δοξαστικόν του εις ήχον τρίτον Πολυελαίου “Επί τον ποταμόν Βαβυλώνος”, Χουρμουζίου Χαρτοφύλακος – Το νεκρώσιμον “Άγιος ο Θεός” σε ήχο Πλάγιο Δεύτερο – Οκτώ Καλοφωνικοί ειρμοί κατ’ εκλογήν, εις εξ εκάστου ήχου μετά των Κρατημάτων των εκ του Καλοφωνικού ειρμολογίου. – Οι κυριότεροι στίχοι κατ’ εκλογήν, εκ των μεγίστων Ανοιξανταρίων του Κουκουζέλους. Επίσης ασκήσεις εκ πρώτης όψεως αναγνώσεως παντός μέλους αργού είτε συντόμου. Πρακτική από στασιδίου άσκησις. Υποδειγματική διδασκαλία εν τη προκαταρκτική τάξη.
- Βιβλία διδακτικά: 1) Η τετράτομος Ανθολογία “Πανδέκτη”, 2) το Καλοφωνικόν Ειρμολόγιον.
Τυπικό
Διδασκαλία χρήσεως του τυπικού. Προθεωρία. Τύπος της κατά Κυριακήν Ακολουθίας. Τύπος της κατά πάσαν άλλην ημέραν Ακολουθίας. Τύποι ακολουθιών κατά τας Δεσποτικάς και Θεομητορικάς εορτάς, ως και κατά τας εορτάς των Αγίων. Πρακτικές εφαρμογές επί πάσης Τυπικής διατάξεως.